Stan Lee, właściwie Stanley Martin Lieber (ur. 28 grudnia 1922 w Nowym Jorku) – amerykański scenarzysta, producent filmowy i rysownik komiksowy, najbardziej znany jako twórca postaci Spider-Mana. Wieloletni prezes i członek zarządu wydawnictwa komiksowego Marvel Comics. Odznaczony Narodowym Medalem Sztuki.
Życiorys
Młodość
Przyszedł na świat w rodzinie rumuńskich Żydów mieszkających w Nowym Jorku. Jego rodzina przeprowadzała się wielokrotnie na terenie Nowego Jorku. Uczęszczał do szkoły średniej na Bronksie (DeWitt Clinton High School). Jako nastolatek bardzo lubił pisanie, dorabiał przez jakiś czas pisząc nekrologi do gazet. Podejmował się też innych zajęć dorywczych, był m.in. roznosicielem kanapek i chłopcem na posyłki. Szkołę średnią ukończył w 1939, wcześniej niż jego rówieśnicy.
Z pomocą swojego wuja Robbiego Solomona i wydawcy komiksów Martina Goodmana został pomocnikiem w wydawnictwie Timely Comics, które miało później rozwinąć się i zmienić nazwę na Marvel Comics.
Pierwszą komiksową publikacją młodego Stanleya Liebera były dialogi do trzeciego numeru komiksu Captain America Comics w maju 1941. Wtedy też powstał jego pseudonim literacki - Stan Lee. Jak wyjaśnił wiele lat później, miał zamiar pisać pod swoim prawdziwym nazwiskiem "poważną prozę".
W 1942 Stan wstąpił do United States Army Signal Corps, gdzie pisał instrukcję i scenariusze filmów szkoleniowych oraz wymyślał slogany reklamowe. Służbę wojskową zakończył w 1945.
Kariera
Pod koniec lat 50, w odpowiedzi na rosnącą popularność drużyn superbohaterów, takich jak wydawane przez konkurencyjne DC Comics Justice League Of America, Stan został zobligowany przez swojego szefa Martina Goodmana do stworzenia takiej drużyny. Pisał w tym czasie formy komiksowe w różnych gatunkach (horror, Western, romans, science-fiction). Był niezadowolony ze swojej pracy i w zasadzie, kiedy dostał zlecenie od Goodmana, chciał ją porzucić. Jego żona Joan namówiła go, by napisał historię zupełnie inną niż dotychczasowe, bardziej nastawioną na myśli bohaterów i zaangażowanie w rzeczywiste problemy świata, w przeciwieństwie do odrealnionych historii z DC.
W taki sposób powstali bohaterowie niepozbawieni normalnych, ludzkich problemów, bliżsi czytelnikowi niż niezniszczalny, pomnikowy Superman czy niewyobrażalnie bogaty Batman (obie postacie były wydawane przez konkurencyjne DC Comics). Pierwszymi bohaterami stworzonymi przez Stana Lee byli Fantastic Four. Gdy komiksy z nimi w roli głównej odniosły sukces, Stan stworzył kolejnych bohaterów, z którymi czytelnik mógłby się identyfikować. Tak powstali: Hulk, Iron Man, Thor, X-Men (wraz z Jackiem Kirbym), Daredevil (wraz z Billem Everettem), Doctor Strange (razem ze Steve'em Ditko) i najpopularniejszy super heros z uniwersum Marvela, Spider-Man.
Wraz z nowym sposobem opowiadania historii o super bohaterach Stan Lee wprowadził inne charakterystyczne dla tego gatunku elementy, jak chociażby ramka na pierwszej stronie komiksu, na której wymienione są nazwiska scenarzysty, rysownika, rysownika kładącego tusz i osoby zajmującej się liternictwem. Nowością były też "strony klubowe", na których czytelnicy mogli dowiedzieć się, co będzie się działo zarówno w świecie komiksów, jak i w światku komiksowym.
W latach 60. Lee był zaangażowany osobiście w większość wydawanych przez Marvel Comics tytułów. Zajmował się nie tylko scenariuszami, moderował także "strony klubowe", na których odpisywał na listy fanów (co stało się standardem w komiksach amerykańskich). Z czasem stała rubryka Stana (Stan's Soapbox) stała się nie tylko miejscem wymiany zdań między wydawnictwem a fanami, ale i elementem kampanii edukacyjnej. Stan starał się przemycać tam treści antynarkotykowe i antyrasistowskie. Poza tym umieszczał w swoich komiksach wymyślne słowa, mając na celu poszerzanie słownictwa młodzieży.
Z czasem dzięki niemu wypracowany został pewien schemat powstawania komiksów, tzw. Metoda (czy też styl) Marvela (Marvel Method). Owa metoda polega na ścisłej współpracy pomiędzy scenarzystą a rysownikiem w trakcie tworzenia komiksu. Wcześniej scenarzysta dostarczał scenariusz rysownikowi i z zasady nie miał wypływu na ostateczny kształt pracy. W nowej metodzie rysownik i scenarzysta współtworzą całość komiksu. W związku z taką kooperacją ciężko jest jednoznacznie przyznać autorstwo jakiejś postaci jednemu autorowi.
Nowe podejście do tematu spowodowało drastyczny wzrost popularności zarówno wydawnictwa, jak i samego Stana Lee. Stał się gwiazdą świata komiksów i częstym gościem honorowym konwentów komiksowych.
Przez krótki czas Stan Lee był prezesem Marvel Comics, ale porzucił to stanowisko, gdy uświadomił sobie, że taka funkcja wiąże się z finansami, a nie z procesem twórczym, który interesował go najbardziej.
Uważany jest za żyjącą ikonę amerykańskiego komiksu. Często pojawia się gościnnie w filmach na podstawie swoich komiksów (najnowsze adaptacje filmowe przygód Spider-Mana, Hulka, czy Daredevila). Pojawił się też w serialach "Heroes" ("Herosi") i "Teoria wielkiego podrywu" oraz w filmie Szczury z supermarketu, którego reżyser Kevin Smith jest jego wielkim fanem. Występuje on też w grze "Lego Marvel Super Heroes", gdzie na każdym poziomie gry można go uratować, a potem nawet nim grać, dostaje on tam kilka umiejętności bohaterów których stworzył. W grze jest szansa na spotkanie go w filmikach przed rozpoczęciem rozgrywki.
Źródło opisu: Wikipedia (treść udostępniona na licencji Creative Commons. Zobacz autorów artykułu).